Sociale psychologie

Het gezondheidseffect van hittegolven wordt grotendeels bepaald door hoe de mens hiermee omgaat. Hitterisico’s ontstaan door een combinatie van hitteblootstelling aan de hitte en in hoeverre beschermende maatregelen in acht worden genomen om risico’s te verminderen.

Een effectieve interventie voor het verminderen van hittebelasting zal moeten inspelen op het gedrag van de mens in de hitte. Door gezondheidsrisico’s en risicogroepen ook in gedragstermen te onderzoeken, kunnen we concretere doelen en strategieën opstellen om de hitterisico’s te beperken. Daarnaast kunnen we tevens bijdragen aan het ontwikkelen en ondersteunen van Heat Health Warning Systems (HHWS) en Heat-Health Action Plans (HHAP).

Wat weten we al over menselijk gedrag in de hitte?

Het blijkt dat risicoperceptie (het inschatten van risico) een grote rol speelt bij ons gedrag in de hitte. Met andere woorden: mensen die zich bewust van zijn van het feit dat ze een hoog risico lopen op hitte-gerelateerde gezondheidsproblemen, zullen eerder maatregelen treffen.

Naast risicoperceptie spelen positieve of negatieve gevoelens ten aanzien van hitte een rol spelen. Indien iemand een positieve associatie heeft met warm weer, zal hij/zij minder snel maatregelen treffen.

Daarnaast kunnen ‘’psychologische barrières’’ een rol spelen bij het gedrag. Waarom doen mensen bijvoorbeeld niet snel hun raam open bij hitte? Of waarom slaapt men bij hoge temperaturen onder een warme deken? De literatuur kan dit verklaren door drie psychologische barrières:

- Grenzen in beseffen of weten (bijvoorbeeld niet realiseren dat een wolle deken te warm is en niet realiseren dat er ook dekens zijn die ‘’luchtiger’’ zijn)

- Grenzen in het willen (bijvoorbeeld door altijd al onder een dikke deken geslapen te hebben en deze gewoonte niet willen veranderen)

- Grenzen in het kunnen (bijvoorbeeld niet de middelen hebben om andere dekens aan te schaffen, geen tijd om te verdiepen in andere dekens of het feit dat zijn/haar partner geen andere deken wilt)

Tevens weten we dat mensen zich niet voldoende beschermen tegen de hitte door andere grenzen in weten, willen en kunnen, zoals ‘’van tocht wordt je verkouden’’ (grens in weten) en ‘’met het raam open hoor je zoveel lawaai’’ (grens in willen) en ‘’moet ik nu als eerste opstaan om het raam open te doen’’ (grens in kunnen).

Andere factoren die een rol kunnen spelen zijn bijvoorbeeld scholing en onvoldoende financiële middelen.

Wat weten we nog niet over menselijk gedrag in de hitte?

We hebben aan de hand van internationale literatuur verschillende psychologische barrières en gedragscomponenten in kaart kunnen brengen, maar hebben geen gestructureerde data van dit gedrag in Nederland. Daarom willen we het ook vanuit een sociaal-psychologische/gedragswetenschappelijke invalshoek kijken welke factoren een rol spelen bij hitte-gerelateerde gezondheidsproblemen.

Hoe gaan we dit onderzoeken?

Aan de hand van een pilot-studie willen we bestaande data uit vragenlijsten gestructureerd analyseren. In deze analyse zullen we gedragsmodellen en inzichten omtrent psychologische barrières toepassen, om zo ook de invloed van hitte op gedrag van verschillende bevolkingsgroepen in kaart te brengen (geslacht, leeftijd, chronische ziekten, opleidingsniveau etc.). Er zijn verschillende gedragsmodellen die hierbij gebruikt kunnen worden zoals het COM-B model of het Health-Belief Model.

De uitkomsten van relevante vragenlijst-onderzoeken met betrekking tot gedrag rond hittengolven worden gerelateerd aan gedragsmodellen. De resultaten van deze vragenlijsten worden verzameld door ons netwerk:

- Universiteit Maastricht: 588 valid respondents; sample of residents in the Dutch province of Limburg, 2013, ISO certified internetpanel by Flycatcher Internet Research.

- RIVM: Hittebeleving en kennis over hitte bij ouderen en algemene bevolking: Vragenlijst in kader van Nationaal Hitteplan

- GGD/VU: Onderzoek warmtebeleving ouderen zomer 2010 onder ruim 300 ouderen op vijf verschillende locaties in Tilburg.

- GGD: verschillende vragenlijstonderzoek naar hittebeleving en gedrag tijdens hitte bij burgerpanels

- Hogeschool van Amsterdam: 6 semi gestructureerde interviews met ouderen >75 jaar

Dit alles maakt onze derde publicatie mogelijk, namelijk:
Inzicht in factoren die van invloed zijn op thermisch gedrag tijdens aanhoudende hitte. Hierbij worden op basis van gedragskenmerken/determinanten aanbevelingen gedaan voor gerichte preventie, met name voor hoog-risico groepen